Kanserde erken tanı kavramının önemi gider artarken şüphesiz kanser pek çok kişi için kapıda bekleyen bir düşmandır. Fakat o kadar da güçlü bir düşman değildir, gelişen tıp sayesinde erken teşhisle başarıyla tedavi edilebilir. Hangi kanser çeşitleri erken teşhisle tedavi edilebilir? Kanserde erken tanı yöntemleri nelerdir? Hangi kanser türlerinde erken teşhis mümkündür?
Kanser erken tanıyla tedavi edilebilir. Kanser türlerini tanımak ve hangi tetkiklerin yapılabileceğini bilmek hayati önem taşır.
Kanser Önlenebilir Bir Hastalıktır
Kanser; %90 çevresel, %10 ise genetik faktörlere bağlı oluşurken çevresel faktörler arasında da tütün, alkol, obezite ve enfeksiyonlar ilk sıralarda bulunmaktadır. Dünyada her geçen gün daha fazla insan; tütün ve tütün mamulleri, hareketsiz yaşam tarzı ve yanlış beslenme gibi kanserin en önemli risk faktörlerine maruzdur. Küresel anlamdaysa tütün kullanımı hala en önemli risk faktörü olup, her yıl 5 milyon kanser ölümünün ve tüm kanser ölümlerinin %22’ sinin sorumlusu olarak görülür.
Kanser Belirtileri Nelerdir?
Kanser, sinsi ilerleyen bir hastalık olması yüzünden bazı durumlarda hiç belirti vermeyebilir, checkup ve kanser tarama testlerinin erken teşhis için bu kadar önemli olmasının nedeni, kanserin çoğunlukla hastalık ilerlediğinde belirti vermesidir.
Kanserin gelişmeye başlamasından sonra oluşabilecek belirtiler arasında; vücudun herhangi bir yerinde ele gelen kitle, sertlik, idrar ve dışkılamada farklılıklar, iştah ve kilo kaybı, halsizlik, uyuma isteği, baş dönmeleri, çift görme, sebepsiz kaşıntı, nevüslerde (ben) oluşan değişimler, vajinal kanamalar, kanlı balgam, nefes darlığı gibi birçok durum kanserin gelişmeye başlamasından sonra oluşabilecek belirtiler arasındadır. Fakat kanser çok fazla çeşidi olan bir hastalık olması nedeniyle genel kapsayıcı olarak tüm belirtilerini saymanın olanağı yoktur. Bunun yanında unutulmaması gereken bir başka nokta da tüm bu belirtilerin kanser dışında farklı bir hastalığın habercisi olabileceğidir. Bu yüzden vücutta ve fizyolojik alışkanlıklarda meydana gelen tüm değişim ve farklılıklar için kişiler kesinlikle uzman hekime başvurmalı ve muayene olmalıdır. Hatta öyle ki herhangi bir belirti olmasa bile hem kadınların hem erkeklerin belli yaşlardan sonra düzenli olarak bazı testleri yaptırması erken teşhis için gereklidir.
Kanser hastalıklarının tedavisinde erken tanı, en önemli etken erkendir. Hastalığa zamanında müdahale şansı veren erken tanının önemi ile ilgili toplumsal farkındalık oluşmalı, toplumdaki bireylerin bu konuda bilinçlenmesi için çaba sarf edilmesi gerekir. Unutmayın! Erken teşhis hayat kurtarır.
Kansere Erken Tanı Nasıl Konur?
Dünyada 2030 yılında kanser nedeniyle yılda 13.2 milyon insanın ölümü beklenmekte. Bu, 2008’de görülen ölüm rakamının tam 2 katıdır. The International AgencyForResearch on Cancer (IARC) tarafından yapılan araştırmalara göre, 2030’da 21.8 milyon kişiye kanser tanısı konulması bekleniyor. 2008 yılında kanser tanısı konulan hasta sayısı 12.7 milyonken, kanserden ölen hasta sayısı 7.6 milyon. 2008 yılında yeni tanı konulan hastaların %56’sı, gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor, rakamlar böylesine artarken; kanserde erken tanı yöntemlerine başvurmanın önemi ortaya çıkıyor.
Bu rakamlar ürkütücüdür fakat kanserde erken tanının önemi ve pek çok kanser çeşidinin tedavi edilebildiği de artık herkes tarafından bilinmektedir. Kanser türlerinin tamamının taraması yapılamasa da son teknolojik aletlerin kullanıldığı tetkiklerle erken kanser teşhisi konan kişilerin hastalıktan kurtulması mümkündür. Bazı kanser çeşitlerinde ise rutin muayene, kontroller ve kanser taramalarında hastalığı erken evrede yakalamak olasıdır.
Meme Kanserinde Erken Tanı
Meme kanseri dünyada kadınların erken evrede en çok yakalandığı kanser çeşididir. 20 yaşından itibaren ayda bir kez meme muayenesi yaparak, memenizi tanımanız ve en ufak rutin dışı değişiklikte hekiminize başvurmanız gerekir. Memede kitle, sertlik, meme görünümünde değişiklik durumunda en kısa zamanda uzman bir hekime başvurmalısınız, meme kanserinde erken tanı için 20-40 yaş arasında 2-3 yılda bir doktor muayenesi ve 50 yaşından sonra yılda bir mamografi, meme kanserinde hayat kurtarıcıdır.
Rahim Ağzı Kanserinde Erken Tanı
Kanserde erken teşhis, rahim ağzı kanseri için de geçerlidir ve rahim ağzı kanserinden korunmak için ilk cinsel deneyimden sonra yapılacak bir muayene ve smear testi sonrası, yılda bir değerlendirme yapılması gerekir. Rahim ağzı kanserinde erken teşhis için ilk 3 yıl üst üste yapılan testler normal çıkarsa, 2-3 yılda bir testler yinelenebilir fakat bağışıklık sistemini zayıflatacak hastalıklar ya da ilaç kullanımı varsa (AIDS hastalığı, uzun süreli kortizon kullanımı gibi) rahim ağzı kanseri kontrollerinin yıllık yapılması gerekir.
Bağırsak Kanserinde Erken Tanı
Bağırsak kanseri, 50 yaşından sonra yapılan bir kolonoskopiyle erken evrede teşhis edilebilir, kanserde erken tanı için kolonoskopinin 10 yılda bir tekrarlanması yeterlidir fakat daha kolay olan gaitada gizli kan testinin 3 kez negatif çıkması da önemlidir. Gaitada gizli kan testinde pozitiflik gelişirse, kesinlikle kolonoskopi ile değerlendirilmelidir.
Prostat Kanserinde Erken Tanı
Ailede prostat kanseri hikayesi olanlar 45 yaşından başlayarak, ailede prostat kanseri olmayanlar da 50 yaşından itibaren prostat muayenesi ve PSA testleri yaptırmalıdır. Prostat kanseri erkeklerde akciğer kanserinden sonra en sık görülen kanser türüdür.
Kanserden Korunmak Gerçekten Mümkün Mü?
Pek çok kanser türü erken teşhis yöntemleriyle önlenebiliyorken, tıp biliminin bu olanaklarını mutlaka kullanmak gerekir. Evet, kanserden korunmak, eğer kanser tanısı konulmuşsa da tedavi olmak mümkündür fakat hastaların muayene olma korkusu ve yoğun iş temposu teşhis ve tedavi olanağını geciktirmektedir. Yumurtalık kisti olan, miyomu bulunan, sigara kullanan, ailesinde kanser öyküsü olan, erken yaşta cinsel ilişkiye başlayan ve partner sayısı birden fazla olan, adet düzensizliği yaşayan kadınlar açısından düzenli kontrollerin yapılması son derece önemlidir.
Kanser tanısı olasılığı yüksek olan veya kanser tanısı konan hastalarda olumsuz duygu ve düşüncelerin gelişmesi neredeyse kaçınılmazdır. Kanser tanısı bir yıkım gibi algılanır ve kişinin psikolojik dengesinde krize yol açar kriz ise sağlıklı yaşamdan, hastalık ve ölüm tehdidine uyuma uzanan bir süreçtir.
İnsanlar, kanser tanısı karşısında farklı tepkiler gösterir; ilk aşamada en yaygın tepki, şoke olma ve inanmama olarak görülür. Gerçeğin inkarı çoğu kez kaygı, panik ve çaresizlik duygularına karşı bir savunma mekanizmasıdır.